گیاهی است شناخته شده .افشره اش در تأثیر درمانی بهتر از هر جزء آن است .
خاصیت :قابض است .نزیف و سیلان های مزمن را قطع می نماید . ارزش غذایی آن کم ، ولی در برکندن صفرا بسیار مؤثر است .
آرایش :بر زگیل بسایند زگیل را بر می کند .
دمل و جوش :ضمادش در ورم های گرم که بیم گندیدن می رود و در باد سرخ مفید است .
سر:به صورت محلول اگر سر را با آب آن بشویند جوش های سر را از بین می برد .کندی دندان را که از خوردن ترشی باشد از بین می برد زیرا زبری دندان را برطرف می کند .سردرد ضربانی را تسکین
می بخشد.
چشم :اگر در چشم بکشند برای چشم درد مفید است ولی زیادش تیرگی می آورد .
اندام های تنفسی :افشره آن با گسی که دارد برای خون بر آوردن مفید
است.
اندام های غذا :خوردن و ضمادش در معالجه التهاب معده ، کبد و استفراغ تلخ (مراری )سودمند است .لیکن اشتها را ضعیف می کند .
اندام های دفعی :حقنه خرفه خراش روده را بر طرف می سازد . در اسهال مراری مفید است .قرحه و درد کلیه و مثانه را از بین می برد و در اکثر حالات اشتهای خوراک و اشتهای جماع را از بین می برد .اما به عقیده ما سرجویه شهوت انگیز است .شاید آنچه او فرماید راجع به مزاج های گرم و خشک باشد .
خرفه در بازداشتن نزیف حیض و در معالجه سوزش زهدان سودمند است .
آب خرفه داروی بواسیر خونی است .افشره اش کرم کدو را
بیرون می آورد .اگر خرفه را بریان کنند و بخورند اسهال قطع می شود .
تب ها :در علاج تب های گرم مفید است .

هردو نوع مشهورند و میوه گرمسیری هستند .
مزاج :سرد و خشک .خرمای کال از خرمای زرد قابض تر است .
خاصیت :خرما نفاخ است و به ویژه اگر بعد از آن آب بخورند .سرکه خرما در آغاز شیرین شدنش قرقر براه می اندازد و راه بندان هایی در درون ایجاد می کند .
پخته غوره خرما ،خرمای کال ،التهابات را تسکین می دهد و حرارت غریزی را بحال خود می گذارد .
خوردن کال و کم رسیده خرما چون زیاد باشد خلط های پدید می آیند .
سر :خرمای کال سردرد می آورد و اگر بیش از حد بخورند شاید سکته ببار آورد .
خرمای کامل و کم رسیده هر دو برای لثه و گوشت میان دندانها مفیدند .
سینه :با سینه و شش ناسازگارند .
اندام های غذا :معده را دباغی می کنند .در کبد بستگی ایجاد می کنند . دیر هضم اند و تردش دیر هضم تر است .ارزش غذایی آنها کم است و شیرین به هضم نزدیک تر است .
اندام های دفعی :هر یک از آن دو قبوضیت دارند و به ویژه اگر با سرکه یا آب انگور کهنه گس مزه آمیخته شوند .خرمای کم رسیده بول را زیاد می کند و اگر با سرکه گس خرده شود سیلان زهدان و نزیف بواسیر را قطع می کند.
تب ها :زیاد خوردن آنها تب و لرز می آورد .

مزاج :گرم و تر است .
خاصیت:خونی که از خرمای تر بوجود می آید .بیم زود گندیدنش می رود ،بد است و علاجش با بادام و گلنگبین است و باید قبل از خوردن رطب کاهو خورند و بعد از خوردنش سرکه و سکنجبین بنوشند .
اندام های غذا :با معده سرد سازگار است .
نفس :به زیان حنجره و صدا است .
اندام های راننده :ملین است و گوهر آب پشت را فزونی می دهد .

ریشه اش خشکی آور است .
خاصیت :رسیده اش لطیف و کالش متراکم است .مزاج خربزه نارسیده مزاج خیار است و به هر حال باز کننده است .گرمک از حیث خلط از سایر انواع خربزه بهتر است.گوشت آن زداینده و به ویژه تخمش بسیار جلادهنده است
خربزه رسیده و نارسیده هر دو زداینده و تخم آن بیشتر زداینده است .
خربزه با هر خلطی که در معده باشد می سازد و تبدیل به آن خلط می شود .
خربزه بیشتر میل به بلغم شدن می کند تا صفرا و سودا شدن .گرمک زود تغییر نمی کند .
آرایش :خربزه و به ویژه پوست و مغز آن پوست را پاک می کند . در برداشتن لکه های سیاه و سفید پوست و التهاب پوست مفید است و اگر مغز آن را چنان که هست با آرد گندم خمیر کنند و درآفتاب خشک کنند مفیدتر
است .
چشم :پوستش را بر پیشانی بچسبانند مانع نزله های چشم می شود و داروی بسیار خوبی است .
اندام های غذا :خربزه عموماً و به ویژه ریشه اش قی آور است . خربزه اگر خوب هضم نشود قی آور و مسهل می گردد .گرمک دیر هضم است مگر اینکه با همه محتویاتش خورده شود . گرمک از خربزه مغذی تر و خلطش بهتر است .
خربزه را باید بعد از خوردن طعام خورد ،درغیر این صورت دل را بهم می زند و قی می آورد .بهتر آن است که بعد از خربزه کسی که گرمی دارد سکنجبین بخورد و کسی که رطوبتش زیاد است کندر یا زنجفیل پرورده .
اندام های دفعی :کال و رسیده اش مدر بول است و علاج برای سنگ مثانه و کلیه ولی بشرطی که سنگ ریز باشد و در خرد کردن سنگ کلیه
ویژگی دارد .
گرمک کمتر ادرار آور و شیرین تر است و از خربزه زودتر به معده می رسد و به ویژه اگر گرمک نرم باشد .
زهرها :اگرخربزه در معده فاسد شود ،سم می گردد و هرگاه سنگینی معده حس شود باید بسرعت معده را خالی کنند و به هر وسیله ای باشد استفراغ نمایند .

مزاج :گرم و خشک
خاصیت :بلغم را قطع می کند و روغنش از روغن ترب گرم تر است .از دودش حشرات گریزانند .
آرایش :رخسار را پاکیزه می کند .لکه های بد رنگ و اثر خون خشکیده را می زداید .در علاج بهک خوب است . زبان را می خشکاند و درد داء الثعلب مفید است .
ورم و جوش :ورم گرم و هر ورم مزمن را نرم می کند .با گوگرد بر خنازیر بگذارند خوب است .
زخم و قرحه :علاج گری و قوباء است .
مفاصل :درعلاج درد مفاصل و عرق النساء داروی خوبی است .
سر :رطوبت سر را بر می چیند .داروی درد گوش و دندان درد است .
بعضی گفته اند :ناشتا خوردن خردل هوش را افزایش دهد .
چشم :در چشم بکشند تم و زبری چشم را از بین می برد .
سینه :خردل کوبیده با عسلاب بخورند قصبه الریه را از زبری مزمن شفا می دهد .
اندام های غذا :تشنگی آور است .
اندام های راننده :علاج خفگی زهدان است و آرزوی جماع را
برمی انگیزد.
تب ها :درتب های هر روزه و کهنه مفید است .

خرزهره دو نوع است : بیابانی و کنار آبی . خرزهره بیابانی برگش شبیه برگ خرفه است .شاخه های دراز و بر زمین گسترده دارد .همراه برگ ها خار هم هست .گاهی این نوع خرزهره را در ویرانه ها نیز می یابیم .نوع دوم که در کنار رودخانه ها پیدا می شود ، شاخه ها پایا و خارها در زیر برگها پوشیده و برگش همانند برگ بیدمشک و بادام است .مزه ای بسیار تلخ دارد .
مزاج : گرم و خشک
خاصیت : بسیار گدازنده ، با آب پز آن خانه را آب پاشی کنند کک و موریانه را ریشه کن می کند .
ورم و جوش : برگ آن را بر ورم های سخت بگذارند داروی بسیار خوبی است .
زخم و قرحه :خرزهره و به ویژه افشره برگ آن داروی خارش و گری و جوش های پراکنده است .
مفاصل :ضماد آن علاج پشت درد دیرپا و درد زانوان است .
سر :شکوفه اش عطسه آور است .
زهرها :به تنهایی سم است .اگر همراه آب انگور کهنه و فیجن خورده شود پادزهر حشرات سمی است .

خرنوب شامی بهترینش است .
مزاج :خرنوب نبطی از شامی خشک تر و سردتر است .
خاصیت :خرنوب شامی خشکی دهنده ، گیرنده و خرنوب نبطی خشک تر و خشکاننده تر است .
آرایش :اگر با خرنوب نبطی نرسیده زگیل ها را ماساژ دهند و فشار زیاد دهند از بین می رود .
سر :آب پزش را در دهان بگردانند درد دندان تسکین می یابد .
اندام های غذا :خرنوب شامی برای معده بد است و هضم نمی شود و خشکش نیز دیر هضم است .خرنوب نبطی در علاج یرقان مفید است .
اندام های راننده :در آب پز خرنوب نشستن معده را تقویت می کند .
خرنوب شامی تر شکم را روان می کند ، خرنوب شامی خشک شکم را بند می آورد و در علاج کم اشتهایی مفید است .
خرنوب نبطی از ریزش بی انقطاع و زیاد از حد حیض مفید است بشرطی که بردارند و بخورند .
در علاج پیچش و درد روده و در اسهال نیز مفید است .

دیسقوریدوس گوید :برگ این گیاه همانند بارهنگ یا سلق بیابانی و از سلق بیابانی کوتاه تر است .
باید نوعی را برگزید که پهنای سطحش مناسب و رنگش سفید ، زودشکن و بزرگ حجم و نازک باشد و فوراً در اول مرحله چشیدن بسیار زبان سوز نباشد و آب در دهان جمع گردد .
مزاج :گرم و خشک است .
خاصیت :خربق سفید از سیاه تلخ تر است و سیاه از سفید گرم تر و اگر موش بخورد می میرد .
آرایش :در عمل آرایش با خربق سیاه برابر است .
قرحه :سائیده اش را ببویند عطسه می کنند .
چشم :دید را قوی می کند .
اندام های غذا :خربق سفید در استفراغ کردن بسیار قوی است اما خطر خفه شدن نیز دارد .
زهرها :خوردنش سم است . سگ و خوک بخورند می میرند .

خوبش آن است که نه بسیار تازه و نه بسیار کهنه ، نه بسیار چاق و نه بسیار لاغر و میانه این چهار حالت باشد .
رنگش خاکستری ، زودشکن ، پوشیده نباشد که در میان آن چیزی مانند تار عنکبوت متکون شده است . مزه اش تند و زبان گز باشد .
مزاج :گرم و خشک .
خاصیت :گدازنده ، نرم کننده ، بسیار زداینده است و به حدی که گوشت مرده را می خورد .
آرایش :با سرکه بر پوست رخساره بمالند بهک و وضح (لکه سفید ) را بر می دارد .
زخم و قرحه :شیر خربق سیاه و خربق سفید را با سرکه بر پوست بمالند یا با آن استفراغ کنند علاج گری و قوباء و پوست انداختن است .ناصور را شفا می دهد و زخم سفت را از بن بر می کند .
مفاصل :استفراغ بوسیله ی تزریق در علاج فلج و درد مفاصل بسیار مفید است .
سر :خربق سیاه را در سرکه بپزند و در گوش بچکانند صداها را خاموش می کند و اگر در دهان بگردانند درد دندان تسکین می یابد .
آب پزش را در گوش کم شنوا بریزند شنوایی را تقویت می کند و در علاج بیماری وسواس و مالیخولیا وصرع و سردرد نیمه ای و سایر بیماری های سر مفید است .
چشم :در چشم بکشند دید را نیرو می دهد .
اندام های راننده :داروی بیماری سودا است و سودا را از تمام تن بیرون می راند .
زیان و فشاری ندارد .بلغم و صفرا را بیرون می آورد .
خون را از هر خلطی می پالاید حتی اگر در آن سوی بدن باشد و خلط های بد را از پوست می زداید .
خریق سیاه در علاج ورم روده و مثانه و در ریزش دادن بول و حیض مؤثر است .

دو نوع خسک هست . اولی برگش به برگ خرفه می ماند و از آن باریک تر و دومی نمناک است که در جاهای مرطوب و کنار آب ها می روید .
مزاج :هر دو نوع خار خسک سرد و خشکند .
خاصیت :از آنجا که گیرنده و رساننده و نرمش دهنده است ریزش مواد را باز می دارد .
دمل و جوش :مانع ورم گرم و ریزش مواد است و برای ورم های گلو داروی خوبی است .
زخم و قرحه :خسک آمیخته با عسل در علاج زخم گندیده و بازرویانیدن گوشت سودمند است .
سر :در علاج قرحه های گندیده لثه مفید است .
چشم :آبش را در چشم بچکانند خوب است .
اندام های تنفسی :ورم های پیرامون گیر ماهیچه گلو را معالجه می نماید .
شهوت انگیز ، خرد کننده سنگ گرده و آبدان است .
افشره اش تأثیر خود او را دارد ،در علاج عسرالبول و قولنج مفید است .
زهرها :پادزهر مارگزیده و سم های کشنده است .آب پزش کک را از بین می برد .

این نام یونانی و به معنی بسیار مفید آمده است .
مزاج :گرم و خشک
خاصیت :نرم کننده ، رساننده ، سست کننده و تحلیل برنده است .
آرایش :با روغن کنجد بر پوست بمالند ودر آفتاب بنشینند بهک را می زداید. تخمش مؤثرتر است .
ورم و جوش :ورم سخت را نرم می کند ،از آماس جلوگیری می نماید ،ورم خونی را فرو می نشاند ،دما را می رساند ، در علاج آماس بادکن و خنازیر مفید است .
با سقز تلخ بردارند زهدان سخت شده را نرم کند .
با صمغ و گوگرد بر خنازیر بگذارند سودمند است .
مفاصل :خطمی و به ویژه اگر با پیه غاز باشد در علاج درد مفاصل ، بیماری اعصاب ، لرزش ، گسستگی وسط های ماهیچه و کشیدگی اعصاب مفید است .
سر :ضمادش علاج ورم بناگوش است .
چشم :التهاب و بادکردگی پلک را از بین می برد .
سینه : تخمش علاج سرفه گرم است . راه بلغم برآوردن را آسان می کند ، مانع خون برآوردن است ، زیرا گیرندگی در بر دارد .
ضماد برگش ورم پستان را فرو می نشاند و از علاجات ذات الجنب و ذات الریه بشمار می آید .
اندام های غذا :شیره اش تشنگی را از بین می برد .
اندام های راننده :آب پز برگ و بیخش را بخورند در علاج سوزش مجرای بول ، سوزش روده ، ورم اطراف پیزی ، اسهال بد ، مفید است .
تخمش را با سقز بردارند علاج سفت شدن و بهم آمدن زهدان است .
آب پزش برای زهدان خوب و خون زچگی را پاک می نماید .
زهرها :با روغن کنجد و روغن زیتون بر تن بمالند از گزند حشرات در امانند.آب پزش با روغن کنجد را بر جای نیش زنبورعسل بمالند مفید است.

برگش همچون برگ گندنای شامی و ساقه اش صاف و بر سر ساقه گل است و ثمرش دراز و مستطیل چون بلوط و تند مزه است .
مزاج :گرم و خشک
خاصیت :خنثی و به ویژه بیخش زداینده و گدازنده است .
آرایش :این گیاه و به ویژه خاکستر بیخش داروی کم مویی و بیماری خونی می باشد و اگر خاکسترش را بربهک بمالند و در آفتاب بنشینند مفید است .
ورم و جوش :ضماد بیخش که با درد آب انگور کهنه باشد در علاج قرحه چرکین و بدخیم مفید است .
مفاصل :داروی سستی ماهیچه و درد استخوان است .
سر :افشره اش را تنها یا با عسل و آب انگور کهنه و مر مخلوط کنند چرک و ریم را از گوش می زداید و اگر در گوش عکس طرف دندان دردمند بچکانند درد دندان تسکین می یابد .
چشم :افشره بیخش برای چشم مفید است .
نفس کش :در علاج پهلو درد و سرفه مفید است .
بیخش را که با آب انگور کهنه بر پستان ورم کرده بگذارند سودمند است .
اندام های غذا :درعلاج یرقان بد نیست .
اندام های راننده :بول و حیض را ریزش می دهد .ثمر و گلش را با آب انگور کهنه بخورند مسهل است .بیخش را با درد آن بر ورم بیضه بگذارند مفید است .
زهرها :پادزهر نیش حشرات است .
ثمر و گلش را با آب انگور کهنه بخورند در نیش کژدم و هزار پا بسیار مفید است .